شاید برای شما هم پیش آمده باشد که در فصل پاییز و زمستان بیشتر دچار سرماخوردگی و آنفولانزا شوید یا در فصل گرم تابستان، بیماری‌های گوارشی بیشتر گریبان‌گیرتان شوند. اما فصل بهار هم با تغییرات خاص خود، زمینه را برای شیوع برخی بیماری‌های واگیردار فراهم می‌کند. این الگوهای فصلی در شیوع بیماری‌ها تصادفی نیستند و ریشه در تعامل پیچیده‌ای بین عوامل محیطی، ویژگی‌های عوامل بیماری‌زا و رفتار انسان‌ها دارند. در مقاله چرا برخی بیماری های واگیردار در فصول خاصی شایع تر هستند؟ به بررسی دقیق‌تر این عوامل با نگاهی ویژه به فصل بهار می‌پردازیم.
تغییرات آب و هوایی و تاثیر آن بر ویروس ها و باکتری ها
تغییرات دما، رطوبت و میزان تابش نور خورشید در طول سال، شرایط متفاوتی را برای بقا، تکثیر و انتقال عوامل بیماری‌زا فراهم می‌کند. فصل بهار نیز با تغییرات ناگهانی دما و افزایش رطوبت می‌تواند شرایط خاصی را برای برخی میکروارگانیسم‌ها ایجاد کند.
- دما و رطوبت: در فصل بهار، شاهد نوسانات دمایی هستیم. گاهی هوا گرم و گاهی هنوز خنک است. افزایش تدریجی دما و رطوبت می‌تواند برای برخی ویروس‌ها مانند ویروس‌های عامل اسهال و استفراغ ویروسی شرایط مناسبی را برای بقا و انتقال فراهم کند. همچنین، تغییرات ناگهانی دما می‌تواند سیستم ایمنی برخی افراد را تحت تاثیر قرار داده و آن‌ها را مستعد ابتلا به بیماری‌های ویروسی کند.
- تابش فرابنفش خورشید: با افزایش طول روزها در فصل بهار، میزان تابش فرابنفش خورشید نیز بیشتر می‌شود. اگرچه این اشعه خاصیت ضدعفونی‌کننده دارد، اما در اوایل بهار که بدن هنوز به این میزان از تابش عادت نکرده، ممکن است برخی افراد دچار ضعف موقت سیستم ایمنی شوند و احتمال ابتلا به بیماری‌های ویروسی در آن‌ها افزایش یابد.
تغییر در رفتار و سبک زندگی انسان ها
عادات و رفتارهای روزمره ما در طول سال تغییر می‌کند و این تغییرات می‌توانند به طور قابل توجهی بر الگوهای انتقال بیماری‌های واگیردار تاثیر بگذارند. فصل بهار با تغییراتی در فعالیت‌های اجتماعی و الگوهای زندگی همراه است.
- تراکم جمعیت در فضاهای باز و بسته: در فصل بهار، با بهبود هوا، افراد بیشتر به فضاهای باز مانند پارک‌ها و تفرجگاه‌ها می‌روند. این تغییر در الگوهای حضور در فضاهای باز و بسته می‌تواند بسته به نوع بیماری، بر میزان انتقال آن تاثیر بگذارد. برای مثال، بیماری‌های تنفسی ممکن است در فضاهای باز کمتر منتقل شوند، اما تجمعات در این فضاها همچنان می‌تواند خطرناک باشد. از طرفی، هنوز هم اجتماعات در فضاهای بسته مانند مدارس و محل‌های کار ادامه دارد.
- ضعیف شدن سیستم ایمنی: گذر از فصل سرد به گرم و تغییرات ناگهانی آب و هوا در بهار می‌تواند به اصطلاح “خستگی بهاری” را در برخی افراد ایجاد کند که با ضعف و بی‌حالی همراه است و ممکن است سیستم ایمنی را کمی تضعیف کند. همچنین، آلرژی‌های فصلی که در بهار شایع هستند، می‌توانند باعث التهاب در دستگاه تنفسی شده و فرد را مستعد ابتلا به عفونت‌های ویروسی کنند.
- مسافرت‌ها و دید و بازدیدهای نوروزی: اگرچه در متن قبلی به تعطیلات تابستانی و نوروز اشاره شده بود، باید توجه داشت که دید و بازدیدهای نوروزی که در اوایل بهار انجام می‌شود نیز می‌تواند فرصتی برای انتقال بیماری‌های واگیردار در بین افراد فامیل و دوستان باشد.
نقش حشرات ناقل در انتقال بیماری ها
فعالیت حشرات ناقل با گرم شدن هوا در فصل بهار به تدریج آغاز می‌شود و این می‌تواند بر شیوع بیماری‌های منتقل شده توسط آن‌ها تاثیر بگذارد.
- فعالیت حشرات در فصول گرم (با تاکید بر آغاز فعالیت در بهار): با گرم شدن هوا در بهار، فعالیت برخی حشرات مانند پشه‌ها و کنه‌ها کم‌کم شروع می‌شود. اگرچه اوج فعالیت آن‌ها در تابستان است، اما در اواخر بهار نیز ممکن است شاهد افزایش موارد بیماری‌های منتقل شده توسط این حشرات باشیم، به خصوص در مناطقی که زودتر گرم می‌شوند.
عوامل مرتبط با مدارس و کودکا
با ادامه سال تحصیلی در فصل بهار، همچنان شاهد انتقال بیماری‌های شایع در بین کودکان در محیط‌های آموزشی هستیم.
- شروع سال تحصیلی (ادامه در بهار): اگرچه شروع سال تحصیلی در پاییز است، اما تجمعات کودکان در مدارس در طول فصل بهار نیز ادامه دارد و همچنان می‌تواند به انتشار بیماری‌های واگیردار مانند بیماری‌های ویروسی و بیماری دست، پا و دهان منجر شود.
جدول درصد تقریبی شیوع بیماری های واگیردار در فصول مختلف
جدول زیر بر اساس داده‌های کلی و تقریبی تنظیم شده است و درصد شیوع بیماری‌ها می‌تواند بسته به منطقه جغرافیایی، شرایط بهداشتی و عوامل دیگر متفاوت باشد. همچنین، در مورد آلرژی‌های فصلی، منظور عوارض تنفسی ناشی از آلرژی است که می‌تواند فرد را مستعد عفونت‌های تنفسی کند.
| نام بیماری | بهار (%) | تابستان (%) | پاییز (%) | زمستان (%) |
| سرماخوردگی | متوسط | خیلی کم | متوسط | خیلی زیاد |
| آنفولانزا | کم | خیلی کم | زیاد | خیلی زیاد |
| بیماری‌های گوارشی | متوسط | خیلی زیاد | متوسط | کم |
| اسهال و استفراغ ویروسی | زیاد | زیاد | متوسط | زیاد |
| بیماری‌های تنفسی | متوسط | کم | زیاد | زیاد |
| تب دنگی | کم | زیاد | متوسط | کم |
| مالاریا | کم | زیاد | متوسط | کم |
| بیماری دست، پا، دهان | زیاد | زیاد | زیاد | متوسط |
| آلرژی‌های فصلی (با عوارض تنفسی) | زیاد | کم | کم | کم |
سخن پایانی
چرا برخی بیماری های واگیردار در فصول خاصی شایع تر هستند؟ شیوع فصلی بیماری‌های واگیردار یک پدیده پویا است که در هر فصل تحت تاثیر مجموعه‌ای از عوامل آب و هوایی، رفتاری و بیولوژیکی قرار دارد. فصل بهار نیز با تغییرات خاص خود، زمینه را برای افزایش شیوع برخی بیماری‌ها فراهم می‌کند. درک این الگوهای فصلی به ما کمک می‌کند تا با رعایت بهداشت فردی، توجه به تغییرات آب و هوا، مدیریت آلرژی‌ها و اتخاذ تدابیر پیشگیرانه مناسب، از سلامت خود و جامعه محافظت کنیم.
بدون دیدگاه