چند سالی است که در صنعت بزرگ گردشگری در جهان یک کلیدواژه بسیار شنیده می‌شود؛ گردشگری سلامت. حوزه‌ای که سهم بزرگی از بازار گردشگری در سال‌های آینده دارد و در ایران نیز مورد توجه قرار گرفته است. این نوع از گردشگری همانطور که نام آن پیداست به دنبال اهداف پزشکی، درمانی و به طور کلی سلامت است.
اما در ایران که زیرساختها و امکانات بهداشت و درمان با استانداردهای جهانی فاصله دارد، چطور گردشگری سلامت مورد توجه قرار گرفته است؟ آیا واقعا توسعه گردشگری تغییری در شرایط کشور ایجاد می‌کند.
پاسخ دقیقا در همین پرسش وجود دارد. گسترش گردشگری سلامت و تاسیس شهرک‌های سلامت ابتدا باعث ارتقای نظام سلامت کشور می‌شود و سپس با جذب گردشگران سلامت به اقتصاد کشور کمک خواهد کرد.
بنابراین می‌توان گفت که رشد گردشگری سلامت در ایران از دو منظر اهمیت دارد:
رفع چالش‌های نظام بهداشت و درمان و کمک به رشد اقتصاد کشور.
درچنین شرایطی کارشناسان چشم‌اندازی روشن از سرمایه‌گذاری‌ها و ظرفیت‌های گردشگری سلامت در ایران پیش‌بینی می‌کنند. اما این حوزه چالش‌هایی نیز دارد که برای توسعه باید آن‌ها را رفع کرد. گام نخست نیز شناخت این چالش‌هاست.
در ادامه ۱۰ چالش مهم گردشگری سلامت در ایران و راهکارهای رفع هریک را بررسی می‌کنیم.
چالش‌های زیرساختی گردشگری سلامت در ایران
نخستین چالش اصلی گردشگری سلامت در ایران زیرساختی است. به طور مثال فقط در سرانه تخت‌های بیمارستانی با استانداردهای جهانی فاصله زیادی وجود دارد. با توجه به جمعیت ۸۵ میلیونی کشور این سرانه حدود ۱.۵ برای هر هزار نفر در نظر گرفته می‌شود که طبق استانداردهای سازمان بهداشت جهانی حداقل باید ۳ باشد.
چه باید کرد؟
در گام نخست باید شهرک‌های سلامت با تمام امکانات لازم از جمله بیمارستان‌های مجهز، مراکز آموزشی و پژوهشی، مراکز تفریحی و رفاهی و هتل‌ها احداث شوند. اجرای چنین پروژه‌های عظیمی نیز زمان‌بر است و همانطور که در ابتدا اشاره شد، نیاز به سرمایه‌گذاری‌های کلان دارد.
مقررات و قوانین دست‌وپاگیر برای گردشگری سلامت در ایران
بوروکراسی اداری و قوانین دست‌وپاگیر همواره مانع و چالشی در مسیر توسعه هستند. توسعه گردشگری سلامت نیز از این قاعده مستثنی نیست. در ایران قوانین اغلب نه تنها تسهیل‌گر نیستند بلکه شبیه دست‌اندازی پروژه‌ها را با توقف روبه‌رو می‌کنند.
چه باید کرد؟
تغییر در این حوزه اما نیازمند وجود اراده‌ای در سطوح بالای دولت برای سیاست‌گذاری تسهیل‌گر در مسیر گردشگری سلامت است. سیاست‌هایی که باید فرآیند اعطای مجوزهای مختلف مثل مجوز ساخت‌وساز و احداث مراکز مختلف در شهرک‌های سلامت را سریع و آسان کند.
کمبود بودجه و نیاز به سرمایه‌گذاری کلان
براساس برآوردها تامین اعتبار فقط ۵۰ هزار تخت فرسوده نیاز به ۱۵۰ هزار میلیارد تومان اعتبار دارد و باید دست‌کم سالانه ۳۰ هزار میلیارد تومان بودجه برای آن در نظر گرفته شود. با این حال به دلیل اینکه در دهه گذشته دولت با کسری بودجه مواجه بوده‌اند، اعتبارات لازم برای ارتقای نظام بهداشت و درمان را در نظر نگرفتند. از سوی دیگر بخش خصوصی نیز معمولا علاقه به سرمایه‌گذاری در پروژه‌های زودبازده دارد که زیرساختی هم نیستند.
چه باید کرد؟
هلدینگ‌ها و شرکت‌های بزرگ خصوصی در چنین مواقعی می‌توانند گره کار را باز کنند. در شرایطی که دولت نمی‌تواند اعتبارات لازم برای ساخت بیمارستان و شهرک‌های سلامت را اختصاص دهد باید از سرمایه‌گذاران مطرح بخش خصوصی برای پیشبرد توسعه کمک گرفت. باید توجه داشت که اغلب شرکت‌های بزرگ قادر به انجام چنین پروژه‌هایی هستند.
نیروی انسانی و ضرورت توجه به آن
وجود نیروی انسانی متخصص در صنعت گردشگری و حوزه گردشگری سلامت از ارکان اصلی است. سرانه پزشک در ایران ۱۱.۸ به ازای ۱۰ هزار نفر جمعیت است و این در حالی سات که در کشورهای پیشرو در حوزه سلامت بین ۳۰ تا ۵۰ پزشک برای ۱۰ هزار نفر وجود دارد.
چه باید کرد؟
یکی از راهکارهای مهم رفع این چالش احداث مراکز آموزشی در شهرک‌های سلامت و دیگر نقاط کشور است. اغلب کشورهایی که گردشگری سلامت در آن‌ها رشد کرده، نظیر هند، تایلند و مالزی کادرهای متخصص و ماهری دارند. این نیروها در زمینه‌های مختلف از پزشکی گرفته تا بازاریابی و تبلیغات و جذب گردشگران فعال هستند.
پس از فراهم‌کردن زیرساختها باید زمینه‌های جذب و آموزش دانشجویان در پزشکی و دیگر حوزه‌های مرتبط با گردشگری سلامت فراهم شود.
بازاریابی و تبلیغات؛ اصلی که هرگز نباید فراموش شود
بازاریابی و تبلیغات برای جذب گردشگران سلامت آنقدر اهمیت دارد که برخی کشورها آژانس‌هایی را مخصوص این کار تاسیس کرده‌اند. به طور مثال در هند به عنوان یکی از قطب‌های گردشگری آسیا آژانس‌های زیادی وجود دارند که به گردشگران پزشکی در همه مراحل از گرفتن ویزا تا اقامت و گشت‌وگذار کمک می‌کنند. در ایران اما این حوزه چندان مورد توجه نبوده تا بتواند با کشورهای خارجی در جذب مسافران رقابت کند.
چه باید کرد؟
ایجاد مراکزی نظیر مراکز بین‌المللی خدمات بیمار «IPSCs» سنگاپور یکی از راه‌های رفع چالش بازاریابی و تبلیغات است. این مرکز در سنگاپور به صورت تخصصی به عنوان «آژانس مسافرتی پزشکی» فعالیت می‌کند.
ظرفیت‌های فرهنگی و اجتماعی گردشگری در ایران
برای توسعه گردشگری سلامت در ایران فقط فراهم‌کردن زیرساخت‌های عمرانی کافی نیست، بلکه باید شرایط فرهنگی و اجتماعی آن نیز مهیا شود. وجود ظرفیت‌های فرهنگی و اجتماعی برای جذب گردشگران و حضور آن‌ها در شهرک‌های گردشگری سلامت و شهرهای مختلف کشور ضروری به نظر می‌رسد.
چه باید کرد؟
فعالیت‌های فرهنگی در قالب برگزاری رویدادهای موثر و اطلاع‌رسانی در حوزه گردشگری سلامت می‌تواند کمک زیادی به شناخت و رشد ظرفیت‌های فرهنگی و اجتماعی کند. همچنین نباید از اطلاع‌رسانی و تولید محتوای هدفمند در این حوزه غافل ماند. محتوایی که بتواند مخاطب داخلی و خارجی نسبت به گردشگری سلامت در ایران آگاه کند.
محیط زیست و توسعه گردشگری
امروزه چالش‌های محیط‌زیستی در مسیر توسعه بسیار مورد توجه قرار گرفته است. در ایران نیز آلودگی هوا و کمبود آب از جمله چالش‌های بنیادین ایران هستند.
چه باید کرد؟
گردشگری باید در خدمت رفع چالش‌هایی زیست محیطی باشد و نباید پیامدهای مضر خلق کند. بنابراین چه در مسیر احداث شهرک‌های سلامت و چه توسعه حمل‌ونقل در گرشگری باید جنبه‌های زیست‌محیطی را در برنامه‌ها اجرایی در نظر گرفت.
امنیت؛ رکن اساسی گردشگری سلامت
امنیت برای انتخاب مقاصد گردشگری از مهم‌ترین فاکتورها است. گفته می‌شود یکی از دلایلی که باعث شده کاستاریکا در قاره آمریکا به عنوان قطب گردشگری و گردشگری سلامت انتخاب شود، امنیت و ثبات سیاسی در این کشور است.
چه باید کرد؟
هر گردشگری که قصد دارد ایران را به عنوان مقصد گردشگری خود انتخاب کند، باید در وهله نخست هیچ نگرانی بابت امنیت نداشته باشد. از سوی دیگر امنیت شهروندان نیز باید در برابر مسافران خارجی تامین شود و در چنین شرایطی است که گردشگری سلامت و جذب مسافران از نقاط مختلف دنیا می‌تواند به نتیجه برسد.
بررسی ۱۰ چالش گردشگری سلامت در ایران به خوبی نشان داد که در مسیر توسعه این صنعت چه اقداماتی باید در اولویت قرار بگیرد. اگر در سیاست‌گذاری‌های و برنامه‌ریزی‌های کلان به این چالش‌ها توجه شود قطعا گردشگری سلامت در ایران چشم‌اندازی روشن دارد و شهرک‌های سلامت مدرن می‌توانند یکی از مقاصد گردشگران باشند.
چالش‌های مدیریتی گردشگری سلامت در ایران
یکی از بزرگترین موانع در توسعه گردشگری سلامت در ایران، چالش‌های مدیریتی است. فقدان یک برنامه جامع و هماهنگ برای توسعه این صنعت، یکی از مهم‌ترین مشکلات است. نبود هماهنگی بین دستگاه‌های مختلف دولتی، عدم شفافیت در قوانین و مقررات، بروکراسی اداری پیچیده و طولانی مدت، از جمله موانعی هستند که سرمایه‌گذاری در این حوزه را با مخاطره مواجه می‌کنند.
همچنین، نبود یک نهاد مشخص و مسئول برای هماهنگی و نظارت بر فعالیت‌های گردشگری سلامت، باعث پراکندگی تلاش‌ها و کاهش بهره‌وری می‌شود. علاوه بر این، ضعف در بازاریابی و تبلیغات بین‌المللی و عدم شناخت کافی از بازارهای هدف، از دیگر چالش‌های مدیریتی در این حوزه به شمار می‌رود.
چه باید کرد؟
برای رفع چالش‌های مدیریتی گردشگری سلامت در ایران، نیازمند اقدامات جدی و هماهنگ هستیم. در گام نخست، تدوین یک برنامه جامع و بلندمدت برای توسعه این صنعت، با مشارکت همه دستگاه‌های ذی‌ربط، ضروری است. این برنامه باید شامل اهداف مشخص، راهکارهای اجرایی، و شاخص‌های ارزیابی باشد.
همچنین، ساده‌سازی قوانین و مقررات، کاهش بروکراسی اداری، و ایجاد یک پنجره واحد برای ارائه خدمات به سرمایه‌گذاران، از جمله اقدامات مهمی است که باید انجام شود. علاوه بر این، ایجاد یک نهاد مشخص و قدرتمند برای هماهنگی و نظارت بر فعالیت‌های گردشگری سلامت، می‌تواند نقش مهمی در توسعه این صنعت ایفا کند. سرمایه‌گذاری در بازاریابی و تبلیغات بین‌المللی و ایجاد یک برند قوی برای گردشگری سلامت ایران در سطح جهانی نیز از دیگر راهکارهای مهم برای رفع چالش‌های مدیریتی است.
در نهایت، برای موفقیت در توسعه گردشگری سلامت، همکاری و تعامل بین بخش‌های دولتی و خصوصی، دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی، و همچنین بخش خصوصی ضروری است.
بدون دیدگاه